سازمان ملل متحد برای جلب مشارکت ملتهای مختلف در فعالیتهای سازمان ملل، سازوکارهای مختلفی را پیشبینی کرده است. یکی از این سازوکارها همکاری با سازمانهای مردم نهاد کشورها تحت عنوان مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل است.
به عبارت دیگر شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل برای مطالعات تخصصی در موضوعات مرتبط با شورا و اتخاذ تصمیمات، راهبردها و ارائه توصیهها به کشورها و پیگیری وضعیت این تصمیمات در کشورهای مختلف از همکاری سمن (سازمانهای مردم نهاد) بهره میگیرد.
شورا با اعطای مقام مشورتی به سمنهای واجد شرایط مشخص شده، زمینه فعالیت انواع سمن در کمیسیونها و انجمنهای شورا را ایجاد میکند.
در این مقاله شورای اقتصادی اجتماعی سازمان به همراه بخشهای تابعه آن معرفی میشوند و در مقالات آینده نحوه کسب مقام مشورتی، نحوه فعالیت سمن ها در شورا، سمنهای ایرانی دارای مقام مشورتی و تحلیل و بررسی اهداف سازمان ملل از ایجاد چنین سازوکارهایی مورد بررسی قرار میگیرد.
تاریخچه سازمان مردم نهاد در سازمان ملل متحد
شروع همکاری سمنها (سازمان مردم نهاد) با سازمان ملل متحد از سال 1945 آغاز شده است. سمنها در یک سری از فعالیتها که شامل اشاعه اطلاعات، افزایش آگاهی، آموزش توسعه، حمایتهای سیاسی، پروژههای عملیاتی مشترک در فرایندهای درون دولتی و مشارکت در خدمات فنی و تخصصی است، مشارکت میکنند.
در بخش 71 از منشور سازمان ملل متحد که شورای اقتصادی اجتماعی - (ECOSOC) Economic and Social Council - بر اساس آن تأسیس شده، آمده است: «این شورا میتواند، ترتیبات لازم را برای مشورت با سمن ها که در حوزه صلاحیت شورا فعالیت و دغدغه دارند، ایجاد کند.
این ترتیبات ممکن است برای مشورت با سازمانهای بینالمللی و در صورت اقتضا با سازمانهای محلی بعد از مشورت با مقامات عضو سازمان ملل انجام گیرد.»
این بخش از منشور درها را برای مشورت با یک سمن باز میکند. مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی در قطعنامه 31/1996 تصویب شده است که این قطع نامه به تشریح شرایط سازمانها برای کسب مقام مشورتی، حقوق و تعهدات سمنها در مقام مشاور، روش خروج و یا تعلیق از مقام مشاور، نقش و وظایف شورای اقتصادی اجتماعی در قبال سمنها و مسئولیت دبیرخانه سازمان ملل متحد در حمایت از رابطه مشورتی میپردازد.
اقدامات سازمان ملل متحد برای همکاری با سمن ها
به طورکلی سازمان ملل متحد برای تقویت همکاری با سمنها در سرتاسر سیستم سازمان ملل و در تمام زمینههای کاری خود اقدام کرده است و در حال شناسایی روشهای جدید برای افزایش همکاریهای راهبردی با سمنها است.
شورای اقتصادی اجتماعی تنها قسمتی از بدنه اصلی سازمان ملل است که یک چارچوب رسمی برای ارتباط با سمنها دارد. در سال 1946 ، 41 سمن مقام مشورتی سازمان ملل را کسب کردند، در سال 1992 این رقم به 1200 سازمان رسید و در حال حاضر بیش از 3400 سازمان مقام مشورتی را کسب کردهاند.
شورای اقتصادی اجتماعی و وظایف آن در برابر یک سمن
شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل، بخش اصلی سازمان ملل در هماهنگیهای اقتصادی و اجتماعی و فعالیتهای مرتبط با آن است که دارای 14 نمایندگی مخصوص سازمان ملل و کمیتههای عملیاتی و 5 کمیسیون منطقهای است.
این شورا به عنوان انجمن مرکزی بحث بر مسائل اقتصادی و اجتماعی، فرموله بندی توصیهها و سیاستها، خطاب به کشورهای عضو و خود سازمان ملل است.
شورا از 54 عضو منتخب از مجمع عمومی برای مدت 3 سال تشکیل میشود. کرسیهای اختصاصی برحسب منطقه میباشند که آفریقا 14 ، آسیا 11، اروپای شرقی 6، آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب 10 ، غرب اروپا و دیگر بخشها 13 کرسی دارند.
فعالیتهای شورا از طریق جلسات متعدد، جلسات مقدماتی، میزگرد و پنلهای بحث و مذاکره انجام می شود که با اعضای جامعه مدنی که در طول سال برگزار میگردد. جلسه سالانه در 5 بخش برگزار میشود.
- بخش سطح بالا
- بخش هماهنگی
- بخش فعالیتهای عملیاتی
- امور بشردوستانه
- بخش عمومی
جلسه سالانه نقد و بررسی وزیران
از سال 2007 این جلسه در بخش سطح بالای شورا راه اندازی شد که به ارزیابی پیشرفتهای انجام شده در جهت دستور کار توسعه در سازمان ملل متحد میپردازند، همچنین این جلسه محلی برای تبادل آموختهها و ترویج شیوههای موفق است
انجمن توسعه همکاری در سمن
انجمن توسعه همکاری در سال 2007 راه اندازی شد، وظیفه آن ارتقا و پیشرفت در اهداف توسعه توافق شده بینالمللی و ترویج گفتگو برای پیدا نمودن راهی مؤثر برای حمایت از این اهداف است. این بخش نقطه کانونی سیستم سازمان ملل و انجمن اصلی بررسی اثر سیاستهای جهانی و انجام همکاریهای توسعه بینالمللی است. این انجمن هرساله در چارچوب بخش سطح بالای شورای اقتصادی اجتماعی برگزار میشود.
برای مطالعه:
کار آفرینی اجتماعی؛ راهی برای دستیابی به ارزش اجتماعی و اقتصادی
بخشهای تابعه شورای سمن
تعدادی کمیسیون و انجمن تابعه در زیر چتر شورای اقتصادی اجتماعی برای کمک به دستیابی اهداف شورا وجود دارد. شورای اقتصادی اجتماعی انسجام سیاستها و هماهنگی در وظایفی که بین بخشهای وابسته هم پوشانی دارد را بر عهده دارد.
هنگامی که یک سمن، مقام مشورتی را به دست میآورد، مشخصاً میتواند به عنوان عضوی از بخشهای تابعه فعالیت کند. بخشهای تابعه عبارتاند از:
۱. کمیسیونهای عملیاتی
- کمیسیون آماری
- کمیسیون جمعیت و توسعه
- کمیسیون توسعه اجتماعی
- کمیسیون وضعیت زنان
- کمیسیون مواد مخدر
- کمیسیون پیشگیری از جرم و عدالت کیفری
- کمیسیون علم و فناوری برای توسعه
- کمیسیون توسعه پایدار
2. کمیسیونهای منطقهای
- کمیسیون اقتصادی آفریقا
- کمیسیون اقتصادی اجتماعی آسیا و اقیانوسیه
- کمیسیون اقتصادی اروپا
- کمیسیون اقتصادی آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب
- کمیسیون اجتماعی غرب آسیا
3. دیگر بخشها
- انجمن دائمی مسائل بومی
- انجمن جنگلها
- کمیتههای دائمی و موقت
- کارشناسان موقت و نهادهای مرتبط دیگر
معرفی بخشهای شورای برای سمن ها
بخشهای مختلف سازوکارهای مختلفی برای ارتباط با سمنها دارند اما اشتراک بین همه آنها این است که تنها سمنهایی که از طرف شورای اقتصادی اجتماعی معتبر شناخته میشوند میتوانند در این سازوکارها شرکت کنند.
1. کمیسیون توسعه پایدار
کمیسیون توسعه پایدار در دسامبر 1992 برای اطمینان از پیگیری نتایج کنفرانس سازمان ملل در سال 1992 درباره محیط زیست و توسعه ایجاد شد.
(این کنفرانس به عنوان اجلاس زمین نیز شناخته میشود) این کنفرانس در ریودوژانیرو برزیل برگزار شد که چهارچوب کنوانسیون تغییر آبوهوا و تنوع زیستی در آن امضا شد و طرحی 300 صفحهای برای دستیابی به توسعه پایدار در قرن 21 به تصویب رسید.
کمیسیون توسعه پایدار در دیدارهای سالانه با طراحی یک چرخه 2 ساله برگزار میشود که در هر چرخه بر یک موضوع خاص و یا یک مسئله بین منطقهای تمرکز میکند.
2. کمیسیون وضعیت زنان
یکی از سیاستگذاریهای اصلی سازمان ملل به برابری جنسیتی و پیشرفت زنان اختصاص یافته است. کمیسیون به طور سالانه برای یک دوره 10 روزه کاری در نیویورک برگزار میشود.
هدف آن ارزیابی پیشرفت برابری جنسیتی، شناسایی چالشها، ارائه مجموعهای از استانداردهای جهانی و تدوین و فرمولهبندی سیاستهای مرتبط برای ترویج برابری جنسیتی و پیشرفت زنان در سرتاسر جهان است.
مشارکت فعال سمنها یک عنصر حیاتی در کار کمیسیون وضعیت زنان است. سمنها در شکلگیری چهارچوب فعلی سیاستهای جهانی توانمندسازی و برابری جنسیتی زنان، و در بیانیه و برنامه اقدام پکن، تأثیرگذار بودهاند.
3. کمیسیون توسعه اجتماعی
این کمیسیون از زمان برگزاری اجلاس سران با هدف توسعه اجتماعی در سال 1995 در کپنهاگ تشکیل شد، کمیسیون توسعه اجتماعی در بدنه سازمان ملل مسئولیت پیگیری و اجرای بیانیه کپنهاگ و برنامه اقدام آن را دارد. جلسات این کمیسیون معمولاً هر سال یک بار در ماه فوریه برگزار میگردد.
کمیسیون هر ساله از سال 1995 ، با بررسی زمینههای کلیدی پیشرفت اجتماعی، پیشرفت بیانیه کپنهاگ را بررسی میکند. این کار در یک سازوکار دورهای دو ساله که شامل ارزیابی و سیاستگذاری میشود انجام میگیرد.
4. انجمن دائمی مسائل بومی
این انجمن یک بدنه مشورتی برای شورای اقتصادی اجتماعی است. دستور کار آن نیز بحث در مورد مسائل مربوط به توسعه اقتصادی و اجتماعی، فرهنگ، محیط زیست، آموزش، بهداشت و حقوق بشر است. این انجمن هر سال در ماه مه در نیویورک برای 10 روز تشکیل میشود که در هر جلسه بر یک موضوع خاص تمرکز میشود. به عنوان مثال جلسه نهم انجمن بومی در سال 2010 در مورد ماده 3 و بیانیه 32 سازمان ملل در مورد حقوق مردم بومی بوده است.
5. کمیسیون جمعیت و توسعه
کمیسیون جمعیت و توسعه، به شورای اقتصادی اجتماعی در موارد ذیل کمک و مشاوره میدهد:
- مسائل و روندهای جامعه،
- استراتژیهای توسعه و جمعیت،
- سیاستها و برنامهها،
- فراهم نمودن کمکهای مردمی برای کشورهای درحال توسعه.
این کمیسیون از سال 1994 هر 2 یا 3 سال تشکیل شد، سپس به جلسات سالانه در ماه آوریل تبدیل شد. هر جلسه به یک موضوع خاص اختصاص داده میشود، جلسه اخیر بر موضوع باروری، سلامت و توسعه باروری تمرکز داشته است.
6. انجمن جنگلها
هدف اصلی این انجمن حفاظت و توسعه پایدار از تمام انواع جنگلها و ایجاد تعهد سیاسی طولانی مدت برای این منظور است. از سال 2007 انجمن هر دو سال به مدت دو هفته برگزار میشود.
7. کمیسیون پیشگیری از جرم و عدالت کیفری
کمیسیون پیشگیری ساختار اصلی ارائه راهنمایی به سازمان ملل متحد در سیاستهای پیشگیری از جرم و عدالت کیفری است. کمیسیون وظیفه فرموله بندی سیاستها و توصیههای بینالمللی در مورد مسائل عدالت کیفری، از جمله قاچاق انسان، جرم و جنایتهای چندملیتی و تروریسم است. جلسات به صورت سالانه در وین برگزار میشود. حوزههای اولویتدار عبارتاند از:
- اقدام بینالمللی برای مبارزه ملی و فراملی با جرایم سازمان یافته، جرایم اقتصادی و پولشویی
- ترویج نقش قانون جزا در حفاظت از محیط زیست
- پیشگیری از جرم در مناطق شهری ازجمله جرایم جوانان و خشونت
- بهبود بهرهوری و انصاف در سیستمهای عدالت کیفری
8. کمیسیون مواد مخدر
این کمیسیون از سال 1946 تأسیس شد، که نهاد سیاستگذاری مرکزی سازمان ملل متحد در امور مربوط به مواد مخدر است. کمیسیون وضعیت مواد مخدر را تحلیل میکند و طرحهایی را برای تقویت سیستم کنترل بینالمللی مواد مخدر برای مبارزه با مشکل مواد مخدر در سرتاسر جهان پیشنهاد میکند.
این کمیسیون به شورای اقتصادی اجتماعی برای نظارت بر عملیاتی سازی قراردادهای بینالمللی و توافقات در مورد مواد مخدر یاری میدهد و توصیههای خود را در تمام امور مربوط به کنترل مواد مخدر، روان گردان و پیش سازهای آن به شورا ارائه میدهد. کمیته سالانه کمیسیون در ژنو برای یک دوره هشت روزه کاری در ماه مارس برگزار میشود.
9. کمیسیون توسعه علم و فناوری برای توسعه
این کمیسیون در سال 1992 به توصیه مجمع عمومی و شورای اقتصادی اجتماعی راه اندازی شد. کمیسیون هر سال به مدت یک هفته در ژنو برگزار میشود. فعالیتهای انجمن:
- بررسی پرسشهای حوزه علم و فناوری و ارائه راهکارهای توسعه آن
- پیشرفت در درک سیاستهای علم و فناوری به ویژه ازلحاظ کشورهای در حال توسعه
- ایجاد توصیهها و دستورالعمل از مسائل علم و فناوری در سیستم سازمان ملل متحد
10. کمیسیون آماری و بررسی سمن
کمیسیون آماری در سال 1947 تأسیس شد که جلسات آن به صورت سالانه در نیویورک به مدت 4 روز در فوریه برگزار میشود. کمیسیون آماری شورای اقتصادی اجتماعی را در موارد زیر یاری میکند:
- ترویج، تکمیل و توسعه آمار ملی و مقایسه پذیری آنها
- هماهنگی فعالیتهای آماری، نمایندگیهای تخصصی شورای اقتصادی اجتماعی
- توسعه خدمات آماری دبیرخانه مرکزی سازمان ملل متحد
- مشاوره در تجزیه تحلیل و انتشار آمار به ارگانها و سازمانهای وابسته به سازمان ملل متحد
- بهبود آمار و روشهای آماری به طورکلی
بیشتر بخوانید:
تفاوتهای جنسیتی در امر خیر: آیا زنان نسبت به مردان مشارکت بیشتری دارند؟
شورای حقوق بشر و همکاری با سمن
یکی دیگر از بخشهای سازمان ملل که با سمنها همکاری میکند، شورای حقوق بشر است که مختصراً در ذیل معرفی میشود. لازم به ذکر است که شورای حقوق بشر تنها با سمنهایی همکاری میکند که دارای مقام مشورتی شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل باشند.
شورای حقوق بشر مسئولیت اصلی بین دولتی سازمان ملل متحد برای رعایت حقوق بشر را داراست. این شورا از 47 عضو تشکیل شده است و هر سال حداقل 3 جلسه در ژنو سوئیس دارند.
وظایف شورای حقوق بشر
نقش شورا شامل رصد نقض فاحش و سیستماتیک، ارتقا احترام به حقوق بشر برای همه، هماهنگی مؤثر و جریان سازی حقوق بشر در سیستم سازمان ملل متحد است.
در طی جلسات منظم، شورا فعالیتهای مرتبط با فرایندها و مکانیسم حقوق بشر را در نظر میگیرد و ممکن است پنلی را برای رویدادهای خاص به منظور بحث و درک متقابل از آن مسئله ویژه سازماندهی کند.
خارج از جلسات منظم ممکن است شورا جلسه ویژهای را درباره مسائل یک کشور و یا مسائل خاص دیگر برگزار کند. اگر چه این بخش عضو شورای اقتصادی اجتماعی نیست؛ اما تنها سمنهایی که در مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی هستند میتوانند به عنوان ناظر در جلسات شورای حقوق بشر شرکت کنند.
سمنها به عنوان ناظر میتوانند:
- مشاهده و شرکت در تمام اقدامات شورا به استثنا مذاکرات مربوط به شکایات
- ثبت اظهارات کتبی به شورای حقوق بشر
- مداخله شفاهی و مشورت شفاهی به شورای حقوق بشر
- شرکت در جلسه بررسی دورهای که شامل بررسی سوابق حقوق بشر همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد هر چهار سال یک بار برگزار میشود.
- شرکت در بحث و گفتگوهای تعاملی و جلسات غیررسمی
- سازماندهی رویدادهای موازی در مورد مسائل مربوط به کار شورای حقوق بشر
دیدگاه خود را بنویسید