سازمان ملل متحد 3 دسامبر برابر با 12 آذر را روز جهانی معلولین نام‌گذاری کرده است. هدف از تعیین این روز ارتقا رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیت‌های مختلف است. به مناسبت این روز توصیههایی برای به تصویر کشیدن افراد دارای معلولیت در رسانه‌ها مطرح می‌شود:
آگاهی نخستین گام به سوی تغییر است.
ترس از ناشناخته‌ها، تجربه کم، اطلاعات غلط یا دستکاری شده و فقدان دانش، برخی از چالش‌هایی هستند که افراد دارای معلولیت هنگام سر و کار داشتن با جامعه خود با آنها روبه‌رو می‌شوند.
کسانی‌که در رسانه‌ها فعالیت می‌کنند، بر درک مخاطب از افراد دارای معلولیت تاثیر شگرفی دارند. برای جمعیت ۶۵۰ میلیونی افراد دارای معلولیت
در جهان، اهمیت بسیاری دارد که معلولیت‌هایشان به درستی ترسیم شود و عزت نفس‌‌شان خدشه‌دار نشود.
بنابراین نوع نگاه، طرز برخورد و همچنین چگونگی مصاحبت با این افراد نیز بسیار اهمیت دارد. در این نوشتار نکات مهمی درباره چگونگی تهیه گزارش، ترسیم و توصیف افراد دارای معلولیت و آداب مصاحبه با آنها را می‌خوانیم:
بیشتر بدانیم :
«درخت حقوق چیست؟ وچه کمکی به گفتگو درباره معنا و عملکرد حقوق افراد دارای معلولیت خواهد کرد؟»
توصیههایی برای تهیه گزارش درباره افراد دارای معلولیت
- در صحبت از افراد دارای معلولیت به‌جای واژه «معلول» از واژه «افراد دارای معلولیت» استفاده کنید.
- تاکید خود را بر فرد قرار دهید، نه معلولیت یا وضعیت جسمی او. مثلا به‌جای «افراد ناتوان» از عبارت «افراد دارای معلولیت»، و به‌جای «غشی» از «افراد مبتلا به صرع» استفاده کنید.
- از اشاره به نوع معلولیت افراد پرهیز کنید، مگر این که به موضوع گزارش ارتباط داشته باشد.
- موفقیت فرد دارای معلولیت را به شکل موفقیتی متعارف ترسیم کنید و از به‌کار بردن عبارات اغراق‌آمیزی مثل «قهرمان» خودداری کنید.
- واژه‌هایی را انتخاب کنید که بار وصفی آنها صحیح است و مضمونی عاری از قضاوت دارند.
- منابع خود را از میان افراد دارای معلولیت انتخاب کنید تا اطلاعات و اصطلاحات صحیح را ارایه دهید؛ به‌ویژه سعی کنید از کلیشه‌های رایج در رسانه‌ها اجتناب کنید.
افراد دارای معلولیت مانند همه زندگی می‌کنند و باید نشان داد که در جامعه مشارکت دارند. باید:
- آنان را طوری به تصویر کشید که مانند هر کس دیگری در زندگی روزمره تجربیات تلخ و شیرین دارند؛ مثلا در محل کار، در تربیت فرزندان، در تحصیلات، ورزش و مشارکت در جامعه.
- در گزارش خود از افراد دارای معلولیت، تنوع را رعایت کنید و تنها از کسانی استفاده نکنید که عموم مردم بلافاصله تشخیص می‌دهند معلولیتی دارند.
- کارکنان و کارفرمایان دارای معلولیت را نشان دهید که در کنار هم فعالیت می‌کنند.
- افراد دارای معلولیت را به‌عنوان انسان‌های عادی نشان دهید که مانند همه نقاط قوت و ضعف دارند.
کلماتی که برای توصیف افراد دارای معلولیت نامناسب هستند:
این کلمات را به‌کار نبرید
قربانی - به جای آن بگویید: کسی که چنین تجربه‌ای داشته.
علیل - به جای آن بگویید: دارای معلولیت.
معمولی - اغلب افراد، از جمله کسانی که دارای معلولیت هستند خود را معمولی می‌دانند. در اشاره به کسی که معلولیت ندارد از واژه «معمولی» استفاده نکنید. وقتی می‌خواهید بگویید شخصی معلولیت ندارد به سادگی بگویید فردی که دارای معلولیت نیست.
مریض - بر بیماری دلالت دارد. به جای آن بگویید فرد دارای معلولیت.
رنج می‌برد - به جای آن بگویید: مبتلاست به، یا چنین تجربه‌ای داشته.
از این کلمات اجتناب کنید
زمین‌گیر - بگویید کسی که از ویلچر استفاده می‌کند
شاغل خانه‌نشین – کسی که در منزل کار می‌کند
از این کلمات، با احتیاط استفاده کنید
با شهامت، شجاع، الهام بخش و کلمات مشابه اینها به‌طور معمول برای توصیف افراد دارای معلولیت به‌کار می‌روند. کنار آمدن با معلولیت لزوما به این معنی نیست که فرد این صفات را کسب کرده است.
مصاحبه با افراد دارای معلولیت
هنگام مصاحبه با فردی که دارای معلولیت است، خونسرد باشید.
مانند هر فرد دیگری با او مصاحبه کنید. سوالات را روشن و بی‌پرده مطرح کنید و در صورت نیاز در رابطه با اصطلاحات یا سایر امور توضیح بیشتری بخواهید. در رابطه با مهلت کار، کانون تمرکز گزارش و زمان و محل انتشار آن رک و بی پرده باشید.
آداب مصاحبه
- هنگام معارفه با فرد دارای معلولیت، با او دست بدهید. کسانی که برای استفاده از دست مشکل دارند یا دست مصنوعی دارند، دست نمی‌دهند.
- مستقیما با کسی که دارای معلولیت است صحبت کنید، نه با واسطه کسی که او را همراهی می‌کند.
- در استفاده از عباراتی چون «به زودی می‌بینمت»، «از این طرفبیالطفا» یا «باید بدوم (یعنی عجله دارم)» معذب نشوید؛ اینها اصطلاحاتی عمومی بوده و احتمالا برخورنده نیستند.
- اگر پیشنهاد کمک می‌کنید، صبر کنید تا پذیرفته شود.
- مصاحبه را طوری برگزار کنید که بر توانایی‌ها، موفقیت‌ها و خصایل فردی تاکید داشته باشد.
- با تعریف و تمجید از فرد دارای معلولیت، بر تفاوت‌ها تاکید نکنید.
مصاحبه با افرادی که دارای معلولیت شنوایی هستند
- با زدن روی شانه یا تکان دادن دست توجه فرد را جلب کنید.
- اگر با کسی مصاحبه می‌کنید که شنوایی ضعیفی دارد، از او بپرسید که کجا بنشینید تا راحت‌تر باشد.
- اگر فرد لب‌خوانی می‌کند، مستقیما به او نگاه کرده و آهسته و واضح صحبت کنید. در حرکات لب خود اغراق نکنید و فریاد نزنید. هنگام صحبت کردن از حرکات صورت، دست یا بدن استفاده کنید تا منظور شما را بهتر متوجه شود.
- طوری بنشینید که نور روی صورتتان بتابد و هنگام صحبت کردن، با دست یا هر چیز خوردنی صورت خود را نپوشانید
مصاحبه با افرادی که دارای معلولیت بینایی هستند
- همیشه خود و هر کس دیگری را که در جلسه حضور دارد معرفی کنید.
- هنگامی که برای دست دادن دست خود را دراز می‌کنید بگویید: «می‌توانیم دست بدهیم؟».
- وقتی از او می‌خواهید که بنشیند، دست او را بر روی پشتی یا دسته صندلی قرار دهید.
- وقتی که می‌خواهید موضوع را عوض کرده یا به گفت‌وگو خاتمه دهید، به او اعلام کنید.
مصاحبه با کسانی که دارای معلولیت تکلم هستند
- در صورت امکان سوالات کوتاه بپرسید که جواب کوتاه بگیرید.
- وانمود نکنید که درک می‌کنید. اگر لازم شد سوال خود را به شکلی دیگر مطرح کنید.
مصاحبه با کسانی که از صندلی چرخ‌دار یا چوب زیر بغل استفاده می‌کنند
- به صندلی چرخ‌دار کسی تکیه ندهید، چون بخشی از حریم شخصی او محسوب می‌شود.
- بنشینید یا زانو بزنید تا به موازات چشم مصاحبه شونده قرار بگیرید.
- اطمینان یابید که محل مصاحبه در دسترس است. موارد زیر را از قبل چک کنید:
- پارکینگ مخصوص افراد داری معلولیت
- ورودی مخصوص ویلچر یا فاقد پله
- دستشویی قابل استفاده برای افراد داری معلولیت
- آسانسور در صورتی که محل مصاحبه طبقه هم کف نباشد
- ارتفاع آب‌خوری‌ها و تلفن‌ها برای افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند مناسب باشد
- چنانچه محل مصاحبه مشکلاتی دارد، حتما با مصاحبه کننده در میان بگذارید. درباره تغییر برنامه نظرخواهی کنید
دیدگاه خود را بنویسید