چگونگی اخذ «مقام مشورتی» از شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل

در این مقاله نحوه مشارکت سمن‌های دارای مقام مشورتی، نحوه ثبت مقام مشورتی، انواع مقام مشورتی و گزارش‌های دوره‌ای این سازمان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد، سپس سازمان‌های ایرانی دارای مقام مشورتی مورد معرفی می‌شوند

1. نحوه مشارکت سمن‌های دارای مقام مشورتی

1.1. نوشتن بیانیه (اظهارات کتبی)

شورای اقتصادی اجتماعی به ایده‌ها و پیشنهاد‌ها متخصصین جامعه مدنی نیاز دارد، به همین دلیل سمن‌ها را تشویق می‌کند که نظرات کتبی خود را برای بخش‌های مختلف کاری شورای اقتصادی اجتماعی ارسال کنند. در مورد اظهارات کتبی در قطعنامه 31/1996 آمده است:

«اظهارات کتبی مربوط به دستور کار شورا ممکن است از طرف سمن‌ها در مقام مشورتی عام یا خاص در موضوعات خاصی که آن سازمان صلاحیتش را داراست ارائه شود، چنین اظهاراتی باید از طرف دبیر کل به همه اعضای شورا ارسال شود.» 

• اظهارات کتبی می‌تواند به‌صورت آنلاین در وب‌سایت cso.net ارائه شود. 
• برای اظهارات کتبی تعداد کلمات اظهارنامه به نوع مقام مشورتی بستگی دارد. بر اساس قطع‌نامه 31/1996 تعداد کلمات برای اظهارات محدود می‌شود به:
  • مقام مشورتی عام حداکثر 2000 کلمه
  • مقام مشورتی خاص 500 کلمه
• سمن‌ها ممکن است برای شرکت در یک جلسه تنها به ارائه نظرات کتبی که در آن تخصص دارند بسنده کنند.
• همچنین  سمن‌ها می‌توانند بیانیه مشترک با دیگر سمن‌ها ارسال کنند، این امکان در صفحه ارسال بیانیه وجود دارد.

2.1. بیانیه شفاهی

همان‌طور که در قطع‌نامه 31/1996 آمده است، سمن‌های دارای مقام مشورتی عام یا خاص، می‌توانند یک بیانیه شفاهی در اجلاس سالانه شورای اقتصادی اجتماعی چه در نیویورک و چه در ژنو ارائه کنند.

• هر سازمان تنها می‌تواند یک بیانیه ارائه کند و موضوع بیانیه باید درباره موضوع اصلی اجلاس در آن سال باشد.
• ارائه می‌تواند در شورای اصلی و یا در بخش‌های تابعه انجام شود. 
• سازمان‌ها باید درخواست خود را به دبیرکل یا شورای اقتصادی اجتماعی  ارائه دهند.

موضوعات سال‌های گذشته :

2007 ریشه‌کنی فقر و گرسنگی

2008 توسعه پایدار

2009 بهداشت عمومی جهانی

2010 برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان

2011 آموزش‌وپرورش

• اظهارات شفاهی ممکن است در کمیسیون‌های عملیاتی نیز ارائه شوند. 
• همچنین سازمان‌ها با ارائه بیانیه مشترک با سمن‌های دیگر می‌توانند شانس خود را در ارائه نظرات سازمان‌های همفکر به شورای اقتصادی اجتماعی افزایش دهند.

3.1. سازمان‌دهی رویداد خود در سازمان ملل متحد

 سمن‌ها از این گزینه می‌توانند برای سازمان‌دهی یک رویداد اصلی که از طرف شورای اقتصادی اجتماعی برگزار می‌شود استفاده کنند.
شما می‌توانید با سازمان دهنده رویدادها در شورای اقتصادی اجتماعی تماس گرفته و ایده خود را با او در میان بگذارید. در صورت انتخاب شما، هماهنگی با دفتر انجام خواهد شد. 

برای مثال در 55‌امین جلسه کمیسیون وضعیت زنان در فوریه 2011 مجمع بین‌المللی زنان برای صلح و جنبش هم‌صدایی با مشارکت بخش زنان سازمان ملل متحد و نماینده دائم ایرلند در سازمان ملل میزگردی  برگزار نمودند.

همچنین سازمان طرح بین‌الملل با همکاری یونیسف و بخش آموزش و پرورش دختران در سازمان ملل رویداد مشابهی را با موضوع «توانمندسازی دختران: آموزش و تکنولوژی» برگزار نمودند.

2. روند درخواست مقام مشورتی

شورای اقتصادی اجتماعی با سازمان‌های بین‌المللی، منطقه‌ای، ملی و مردم‌نهاد، غیرانتفاعی، عمومی و داوطلبانه به‌عنوان مقام مشورتی همکاری می‌کند. 

الزامات واجد شرایط بودن برای مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی :

• فعالیت سازمان سمن باید مرتبط با اهداف و فعالیت شورای اقتصادی اجتماعی باشد.  
• مکانیسم شفاف و دموکراتیک تصمیم‌گیری و قانون اساسی داخلی دموکراتیک
• باید دارای یک مرکز تأسیس‌شده با یک مدیر اجرایی باشد
• باید حداقل 2 سال از شروع فعالیت آن گذشته باشد.
• باید مجوز و اختیار صحبت برای اعضای خود را داشته باشد.
• باید دارای یک ساختار مشخص باشد
• باید سازوکار مناسبی برای پاسخگویی داشته باشد.
• باید صورت‌های مالی را برای کمیته فراهم کند اعم از کمک‌ها و حمایت‌های دیگر؛ مستقیم یا غیرمستقیم

1.2. شش گام ساده برای به دست آوردن مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل

1. ایجاد یک پروفایل در سایت شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل 
2. ارسال درخواست آنلاین که شامل پر کردن یک پرسشنامه و اسناد مرتبط است
3. بررسی اولیه از درخواست شما توسط  بخش سمن، برای اطمینان از کامل بودن درخواست
4. بررسی درخواست شما توسط کمیته شورای اقتصادی اجتماعی سمن‌ها 
5. توصیه شدن توسط کمیته سمن‌ها
6. تصمیم‌گیری برای درخواست شما در شورای اقتصادی اجتماعی در جولای هر سال.

2.2. مراحل

مرحله 1

• پروفایل به‌صورت آنلاین در سایت شورای اقتصادی اجتماعی ایجاد می‌شود.

مرحله 2

• یک کپی از قانون اساسی، منشور یا اساسنامه شما با قوانین و اصلاحات احتمالی قوانین
• یکی کپی از گواهی ثبت، با توجه به قطع‌نامه 31/1996 یک سازمان باید ثابت کند که دز رمان درخواست حداقل 2 سال از فعالیتش گذشته است.
• یک کپی از جدیدترین صورت‌های مالی و گزارش سالانه
• نمونه‌هایی از نشریات و مقالات اخیر و یا اظهارات و چارت سازمانی اگر در دسترس باشد. 
• همه موارد باید به انگلیسی و یا فرانسه ترجمه شوند.

مرحله 4

کمیته 19 نفره جغرافیایی متشکل از 5 نفر از آفریقا، 4 نفر از آسیا، 2 نفر از اروپای شرقی، 4 نفر از آمریکای لاتین و کارائیب، 4 نفر از غرب اروپا و دیگر قسمت‌ها است.

شما در کمیته بررسی می‌توانید 2 نماینده برای پاسخ به سؤالات احتمالی داشته باشید اما حضور نمایندگان اجباری نیست و در تصمیم شورا هیچ تأثیر ندارد. همچنین سیستمی بر اساس وب طراحی شده است که شما می‌توانید با حضور در آن در زمان بررسی پرونده به‌سرعت به سؤالات پاسخ دهید. بخش سمن پاسخ به سؤالات را بررسی می‌کند سپس برای اعضای کمیته ارسال می‌کند. همچنین ممکن است کمیته سؤال خاصی از نمایندگان نپرسد.

مرحله 5

• کمیته هر سال 2 بار در می و ژانویه برگزار می‌شود که یک توصیه ارائه می‌کند.
• توصیه ارائه‌شده برای سازمان شما در صفحه اختصاصی قابل‌ رویت است.
• کمیته یکی از 3 حالت زیر را توصیه می‌کند (عام، خاص، فهرست) و یا درخواست را برای پاسخ به سوالات و شفافیت موارد دیگر رد کند.

3. انواع مقام مشورتی

1.3. مقام مشورتی عام:

برای سازمان‌هایی که در بخش بزرگی از جامعه و در چند کشور فعالیت داشته‌اند و حوزه فعالیت آن‌ها بسیاری از مسائل دستور کار شورای اقتصادی اجتماعی را پوشش دهد.

2.3. مقام مشورتی خاص:

برای سمن‌های با صلاحیت خاص که زمینه‌های فعالیت آن‌ها بخش کوچکی از فعالیت‌های شورای اقتصادی اجتماعی را پوشش می‌دهد. این سازمان‌ها معمولاً کوچک‌ترند و اخیراً تأسیس شده‌اند. 

3.3. فهرست مقام مشورتی:

فهرستی از سمن‌ها که محدودترند و تمرکز تکنیکی دارند و می‌توانند مشارکت‌های موردی در فعالیت‌های  شورای اقتصادی اجتماعی داشته باشند. 

4. گزارش‌های چهار سالانه

سازمان‌های دارای مقام مشورتی عام و خاص در سازمان ملل باید هر چهار سال یک‌بار مختصر گزارشی از فعالیت‌های خود ارائه کنند. به‌ویژه در حوزه‌هایی که حمایت و فعالیتی در راستای فعالیت‌های سازمان ملل انجام داده‌اند. 

مشارکت در دستیابی به اهداف هزاره و فعالیت‌های سازمان ملل یکی از اهداف اصلی اعطای مقام مشورتی به سمن‌ها است.

شش ماه قبل از سر رسید 4 سال به شما پیامی مبنی بر ارائه گزارش داده می‌شود که انتظار می‌رود در موعد مقرر ارائه شود در غیر این صورت شامل جریمه خواهید شد. 

تحت گزارش معیارهای بهبود روش گزارش دهی سال 2008 اقدامات خاصی برای سازمان‌هایی که گزارش ارائه نداده‌اند پیش‌بینی شده است. 

• یک ماه پس از تاریخ تعویق گزارش به هر دلیل، بخش سمن به شما اطلاع می‌دهد و می‌خواهد تا 1 ژانویه سال بعد گزارش ارسال شود.
• اگر تا 1 ژانویه گزارش دریافت نشود. بخش سمن درخواست نهایی را ارائه می‌دهد که گزارش تا 1 می ارسال شود. اگر بازهم  ارسال نشود مقام مشورتی شما بلافاصله برای یک سال تعلیق خواهد شد. 
• اگر در این دوره باز هم گزارشی به بخش سمن ارائه نشود، به شورای اقتصادی اجتماعی برای خروج سمن شما از مقام مشورتی توصیه می‌شود. 

5. سازمان‌های ایرانی دارای مقام مشورتی

در سایت شورای اقتصادی سازمان ملل بخش پروفایل سمن‌ها، حدود 300 سمن ایرانی پروفایل خود را ثبت نموده‌اند که از این میان 47 سمن مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل را دریافت کرده‌اند که اسامی این سازمان‌ها همراه با سال ثبت مقام مشورتی در جدول ارائه شده است. 

از این بین تنها بنیاد کودک که پشتوانه‌ای بین‌المللی دارد دارای مقام مشورتی عام است، کانون طراحی مهندسی و مونتاژ ایران در فهرست قرار گرفته است و 45 سازمان دیگر به‌صورت مقام مشورتی خاص به ثبت رسیده‌اند. 

با بررسی فعالیت سازمان‌های ایرانی در کمیسیون‌های شورای اقتصادی اجتماعی معلوم می‌شود که از این 47 سازمان تنها 7 سازمان تا کنون در رویدادهای شورای اقتصادی اجتماعی فعالیت داشته‌اند که عبارت‌اند از بنیاد امور بیماری‌های خاص، جمعیت دانشجویی امام علی علیه‌السلام، گروه بانوان نیکوکار، موسسه زنان مسلمان ایران، موسسه خیریه آموزشی مریم قاسمی، شبکه ارتباطی سازمان‌های غیردولتی زنان و سازمان زنان زرتشتی.

این هفت سازمان از سال 2001 تا 2011 در مجموع در  17 رویدار مشارکت داشته‌اند، و در 5 سال اخیر مشارکتی از سازمان‌های ایرانی ثبت نشده است. که این امر نشان‌دهنده آن است که برای اکثر سازمان‌های ایرانی این مقام بیشتر به‌عنوان یک نشان ثبت‌شده تا یک زمینه فعالیت بین‌المللی است.

در سال 2016 نیز 7 سازمان ایرانی توانسته‌اند مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی را به دست آورند.

البته باید اشاره داشت که در این مقاله تنها گزارشی از مقام مشورتی شورای اقتصادی اجتماعی ارائه شد، ازاین‌رو نحوه مشارکت سازمان‌های ایرانی و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این سازمان‌ها خود موضوعی است که باید تجارب مشارکت این سازمان‌ها مورد بررسی قرارگیرد.

نويسنده‌ و مترجم : سید حسین سیدی

دانشجوی دکتری مدیریت صنعتی دانشگاه علامه طباطبایی