با وجود این‌که هنوز تعریف جامعی از «فرهنگ عمومی» وجود ندارد ولی با اصطلاحی پیچیده در این زمینه روبرو هستیم، آن‌چه که مسلم است این است که فرهنـگ همواره در رابطه با جامعه تعریف شده است. اما رابطه فرهنگ عمومی و جامعه چیست؟
فرهنگ چیست؟
برای درک بهتر فرهنگ عمومی در ابتدا بهتر است تعریفی جامع و کامل از واژه فرهنگ داشته باشیم. به نظر می‌رسد که فرهنگ مجموعه پیچیده‌ای است که شامل معـارف، اعتقـادات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن و بالاخره تمام عادات و رفتار و ضوابطی است کـه فـردی که در جامعه زندگی می‌کند، از اجتماع کسب می‌کند و در برابر آن، جامعه وظایف و تعهداتی را بر عهـده دارد.
فرهنگ یک مسئله معنوی و انتزاعی است که در رفتارها، نگرش، برخورد، تعاملات و سایر شئون افراد جامعه خود را نشان می‌دهد.
فرهنگ عمومی چیست؟
همان‌طور که برای تعریف فرهنگ، جامعه‌شناسان معمولاً با هم اختلاف نظر دارند برای تعریف فرهنگ عمومی هم معمولاً با چالش‌هایی روبرو هستند. فرهنگ عمومی به طور خلاصه عبارت است از:
رفتارهای فرهنگی متعارف جامعه یا رفتار متعارف عموم مردم جامعه.
در این میان آن‌چه که مسلم است عرف جامعه، حد فرهنگ عمومی محسوب می‌شود و بنابراین رفتارهایی که هنوز به عنوان عرف شناخته نشده باشند، در حیطه فرهنگ عمومی شناخته نخواهد شد.
رعایت حقوق شهروندی، حفظ و احترام به محیط زیست، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، رعایت آداب شهرنشینی، رعایت حقوق حیوانات و مسائلی از این قبیل از مهم‌ترین مصادیق فرهنگ عمومی به شمار می‌روند.
فرهنگ عمومی و رعایت حقوق شهروندی
از فرهنگ سفر رفتن و آسیب نرساندن به امکانات رفاهی و عمومی گرفته تا استفاده از وسایل نقلیه عمومی برای جلوگیری از آلودگی هوا، رفتار و منش شهروندان در سفرهای درون و برون شهری، چگونگی برخورد در معاملاتی که انجام می‌دهیم، رعایت قوانین آپارتمان‌نشینی و جلوگیری از ایجاد مزاحمت برای همسایگان، بلند صحبت نکردن در مکان‌های عمومی مثل تاکسی، مترو و اتوبوس و معابر شهری، تخریب نکردن اموال عمومی و استفاده درست از آن‌ها، رعایت فرهنگ رانندگی و احترام به قوانین راهنمایی و رانندگی، از رانندگی بین خطوط گرفته تا سلامت فنی اتومبیل و پارک کردن اتومبیل در محل صحیح، نریختن زباله در معابر عمومی، دریا، جنگل و... صرفه‌جویی در مصرف آب، برق و گاز، دور نریختن و اصراف نکردن نان، کمک به افراد نیازمند، چگونگی برخورد با کودکان کار، آشنایی با فرهنگ در صف ایستادن از صف تاکسی و اتوبوس و مترو گرفته تا صف نانوایی، عابر بانک و... احترام به حریم خصوصی دیگران، رعایت حقوق سالمندان در محافل عمومی و مکان‌هایی مثل اتوبوس و مترو، رعایت فاصله به هنگام ایستادن در صف عابر بانک با فردی که در حال انجام امور بانکی است، رعایت بهداشت عمومی پارک‌ها و معابر عمومی در صورت داشتن حیوان خانگی و به‌طور کلی تبدیل شدن از شهروندی منفعل به شهروندی فعال و مسئول، همه و همه از جمله مصادیق بارز «فرهنگ عمومی» و «رعایت حقوق شهروندی» محسوب می‌شوند.
فرهنگ عمومی و حفظ و احترام به محیط زیست
حقیقت این است که اگر حفظ و نگهداری از محیط زیست به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود گامی مهم در حفظ این امانت مهم برداشته می‌شود. در گذشته مصرف روزانه انرژی مردم اندک بود و عمده وسایل مورد استفاده عموم از جنس مواد قابل تجزیه مثل چوب بود که پس از مصرف و دور انداختن، به طور طیعی تجزیه می‌شد واز بین می‌رفت.
اما در سال‌های اخیر و با پیشرفت تکنولوژی و صنعت، جنس بیشتر وسایل از مواد غیرقابل تجزیه مثل پلاستیک است که بیش از پیش موجب آلودگی محیط زیست می‌شوند. از طرفی اتومبیل‌ها هم در زمان تولید وهم در زمان مصرف محیط زیست را آلوده می‌کنند.
محیط زیست نه میراث پدرانمان، بلکه امانت فرزندانمان است.
همه ما می‌توانیم به وسیله بازیافت مواد مختلف و استفاده از وسایل نقلیه عمومی، سهم شایانی در کاهش آلودگی محیط زیستمان داشته باشیم. کارهایی مثل بازیافت زباله‌های صنعتی، نقش مهمی در صرفه‌جویی انرژی و کاهش میزان استفاده از مواد خام اولیه دارد. بازیافت قوطی‌ها و بطری‌ها باعث می‌شود تا زباله کمتری وارد محیط زیست شده و آلودگی کمتری ناشی از مصرف انرژی در محیط ایجاد شود.
آموزش جدا کردن زباله‌ها، استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای خرید به جای کیسه‌های پلاستیکی، گسترش استفاده از روزنامه و کتاب‌های دیجیتال به جای روزنامه و کتاب‌های کاغذی، جلوگیری از شکار بی‌رویه جانوران و آبزیان، جلوگیری از تولید زباله و آموزش درست مصرف‌کردن نقش مهمی در حفظ محیط زیست برای آیندگان خواهد داشت.
از سوی دیگر طراحی وسایلی مثل ماشین و کامپیوتر به شکل قابل بازیافت و ساختن آن‌ها به گونه‌ای که اجزا و مواد تشکیل دهنده آن‌ها مجدداً مورد مصرف قرار گیرند، در آینده باعث خواهد شد که به جای دور انداختن آن‌ها (به دلیل جدا نشدن قطعات وعدم استفاده مجدد) مواد خام آن‌ها قابل بازیافت و استفاده مجدد باشند.
فرهنگ عمومی و احترام به حقوق حیوانات
مسلمانان و ایرانیان همواره از دیرباز حامی حقوق حیوانات بوده‌اند. با این‌همه اخبار مختلف حیوان‌آزاری و پخش کلیپ‌های خشن آزار حیوانات در شبکه‌های مختلف اجتماعی در سال‌های اخیر و تکرار و تداوم این جریان یک هشدار جدی در زمینه فرهنگ عمومی و حیات حیوانات ایرانی محسوب می‌شود.
این در حالیست که علاوه بر اصل 167 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، طبق فتوی مراجع عظام هم همسو با آموزه‌های ادبی و شرعی و نیز تعهدات بین المللی دولت ایران در رعایت حقوق حیوانات بر مبنای کنوانسیون‌های بین‌المللی الحاقی به آن‌ها، مسئولیت فرد مرتکب حیوان آزاری در این ارتباط، مفروض بوده و مطالبه عمومی مردم و شهروندان در جهت حفظ نظم عمومی و پرهیز از هرگونه تشویش اذهان عمومی در جهت حفظ حقوق آن‌ها مورد تاکید است.
فرهنگ عمومی و احترام به قوانین رانندگی
یکی از مهم‌ترین مصادیق ارتقا فرهنگ عمومی، فرهنگ رانندگی و به دنبال آن رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی است. در حقیقت آن‌چه که سبب عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی می‌شود بیش از همه بی‌توجهی به حوزه نرم‌افزاری و فرهنگ‌سازی طی سالیان گذشته است این در حالی است که برخی بر این باورند زیر ساخت‌های نامناسب راه‌سازی و شهری موجب سردرگمی و کلافگی شهروندان و در نتیجه پشت پا زدن آن‌ها به قوانین شده است.
با این‌همه انجام حرکاتی چون عوض کردن بی‌موقع و سریع لاین سرعت، سد کردن راه دیگران، سپر به سپر رانندگی کردن و رعایت نکردن فاصله مجاز، سرعت غیرمجاز، انحراف به چپ، گردش به چپ بدون توجه به قوانین محدوده، تصمیم‌گیری‌های آنی، ویراژ دادن، لایی کشیدن، سرعت خودرو را بی‌دلیل زیاد و کم کردن، رعایت نکردن فاصله و بوق زدن‌های مکرر از جمله تخلف‌های ریز و درشت در امر رانندگی و از جمله عوامل و مصادیق رانندگی از نوع تهاجمی است که بیانگر فرهنگ عمومی جامعه و البته یکی از مولفه‌هایی است که معرف شخصیت افراد یک اجتماع است. اگر دیدگاه جامعه نسبت به قوانینی برای بستن دست و پای آن‌ها و ایجاد محدودیت برای افراد جامعه تغییر کند، قطعاً فرهنگ رانندگی در جامعه اصلاح خواهد شد.
نویسنده: مینا ساجدی نیا
منبع: مجله نیکوپی
دیدگاه خود را بنویسید