ماه اردیبهشت در تقویم خورشیدی، یادآور بنیان‌گذاری نهادی به شمار می‌آید که از زمان پیدایش تا امروز، تاثیری شگرف بر مناسبات جهانی در زمینه‌های گوناگون گذارده است.
جمعیت شیر و خورشیدی سرخ ایران (هلال احمر کنونی) در اوایل سده بیستم میلادی که ضرورت تأسیس نهادی برای «کمک‌رسانی و امداد به جامعه» در شرایط صلح و جنگ در جهان مطرح شد، با بهره‌گیری از پیشینه تاریخی ایرانیان در حوزه یاریگری و نوع‌دوستی بنیان گذارده شد. جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران بر اساس مقررات بین‌المللی مرتبط با موسسات صلیب سرخ و هلال احمر جهانی، در سال 1302 خورشیدی فعالیت خود را رسما شروع کرد. در آن سال به کوشش خیرخواهان و نوع‌پروران نخستین هیات مدیره جمعیت بر مبنای اساس‌نامه مصوب شکل گرفت. این جمعیت، پیش از شهریور 13200 بیشتر به امور امدادی و رسیدگی به حال آسیب‌دیدگان و حوادث و سوانح گوناگون محدود می‌شد. همچنین احیانا تاسیسات سودمند درمانی در برخی نقاط کشور از جمله آذربایجان به وجود آورد. جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران پس از شهریور 1320 دامنه فعالیت خود را گسترش داد و نه تنها در رشته‌های چهارگانه مربوط به وظایف اصلی موسسات صلیب سرخ و هلال احمر جهانی، که، در دیگر رشته‌های خدمات خیریه و اجتماعی نیز توفیق خدمت به مردم داشت.
ایران در سال 1874 میلادی در کنفرانس صلیب سرخ جهانی در ژنو به عضویت آن نهاد بین‌المللی درآمد، اما ظاهرا دولت ایران برای تشکیل این نهاد اقدامی نکرد، تا اینکه در سال 1906 میلادی، بار دیگر در کنفرانس صلیب سرخ در شهر ژنو درباره چگونگی تشکیل این موسسات در کشورهای عضو بحث و تبادل نظر شد، وجه سیاسی آن اهمیت یافت. چرا ایران پس از چند دهه تعلل برای ایجاد شعبه ایرانی صلیب سرخ اقدامی نکرد، موضوعی است که احتمالا دلایل اصلی آن نبود نیروی متخصص و توانمند یا امکانات فنی و زیربنایی مالی لازم بوده باشد. شرکت ایران در همه کنفرانس‌ها، از جمله صلیب سرخ جهانی به عنوان یک نهاد بین‌المللی، از علائم حیاتی یک ملت و کشور به نام ایران نشان داشت، به همین دلیل از هیچ‌گونه اقدام در این زمینه فروگذار نمی‌شد. در این راستا، دکتر امیراعلم که یکی از پایه‌گذاران جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران بوده، در تاریخچه‌ای که در همان دوران برای جمعیت نوشته بیان کرده است: «کلمات شیر و خورشید سرخ در اوراق رسمی وزارت خارجه در نهایت دقت محفوظ و مستور ماندند. شاید نوشته‌ای هم در این خصوص به وزارت جنگ وقت ارسال شده باشد، اما اولیای امور مانند زمامداران گذشته عثمانی تشکیل جمعیت‌های شیر و خورشید را جزو افسانه پنداشته، فوایدی بر آن تصور نمی‌کردند. حتی در دوایر صحی قشونی نیز نامی از شیر و خورشید سرخ به میان نمی‌آمد یا شنیده نمی‌شد.» البته، تشکیل جمعیت شیر و خورشید سرخ آسان نبوده است. شاید سهل‌انگاری و بی‌توجهی زمامداران وقت به اهمیت و لزوم چنین موسسه‌ای در ایران، در تاسیس آن بی‌تاثیر نبوده است. دولت‌های وقت که سرگرم مشغله‌های سیاسی خود بوده‌اند، به ویژه اشتغالات دوره مشروطیت و تشتت‌های برگرفته از جنگ یکم جهانی، توجه آنان را از هر مساله دیگر بازداشته بود و نمی‌توانستند از نزدیک پیشرفت کشورهای اروپایی را ببینند و از تجربیات آنان برای توسعه و پیشرفت کشور از جمله جمعیت شیر و خورشید گام بردارند.
پس از پیروزی انقلاب مشروطیت بر استبداد صغیر محمدعلی شاهی در سال 1327 قمری که جنگ داخلی میان مشروطه‌خواهان و مستبدان جریان داشت، برای نخستین بار نمونه‌هایی از فعالیت رسمی شیر و خورشید سرخ به چشم می‌خورد. این تلاش با حمایت اداره صحیه نظام و به همت دکتر امیراعلم، معمار اصلی جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران صورت گرفت. در آغاز تعدادی از دیپلمه‌های پزشک دانش‌آموخته دارالفنون پس از گذراندن آزمون‌های لازم استخدام شده، با ایجاد مریض‌خانه‌های متعدد سیار، آنان را به اردوهای مختلف جنگ روانه کردند. ظاهرا این جمعیت در جنگ‌های گوناگونی که در قراچه‌داغ، قزوین، اطراف تهران، همدان و کرمانشاه جریان داشت، حضور یافتند و افزون بر کمک به مجروحان جنگی، در پیشگیری از بیماری‌های واگیر نیز کوشیدند؛ حتی دو تن از طبیبان جمعیت یکی در همدان و دیگری در شاهرود در زمان انجام وظیفه کشته شدند. در سال 1913 میلادی (1331 قمری) دکتر امیراعلم رییس اداره صحیه نظام، دکتر غلامحسین خان را به عنوان نماینده ایران در کنفرانس بین‌المللی بلژیک معرفی کرد.
در جنگ یکم جهانی در پی هجوم نیروی نظامی روسیه به ایران، کمیته دفاع ملی به ریاست سردار اسعد بختیاری «خورشید سرخ» را ایجاد کرد و فعالیت‌هایی انجام داد. در مقدمه اساس‌نامه «خورشید سرخ» اقدامی پیش‌بینی‌شده مانند هدف‌های جمعیت شیر و خورشید سرخ مطرح شده بود. در اساس‌نامه این جمعیت که 21 آذر 1294 خورشیدی در 21 ماده به تصویب هیات مدیره کمیته دفاع ملی رسیده بود، ارتباط با اداره صحیه دولتی، همچنین صلیب احمر و هلال احمر، موافق قرارداد دنیا از اهداف خورشید سرخ برشمرده شد. پس از کودتای سوم اسفند 1299 خورشیدی و خروج نیروهای خارجی از ایران، در کنار اقداماتی که برای بازسازی ایران صورت گرفت، تلاش‌هایی نیز، برای تشکیل جمعیت شیر و خورشید سرخ آغاز شد. دکتر امیراعلم مقررات صلیب سرخ را ترجمه کرد و در اختیار احمد شاه قاجار گذاشت. او پس از مذاکره‌های فراوان با احمد شاه و دیگر رجال درباره ضرورت تشکیل جمعیت شیر و خورشید سرخ در ایران، آنان را به تأسیس جمعیت مجاب کرد. جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران در هجدهم بهمن 1301 خورشیدی به ریاست افتخاری محمدحسن میرزا ولیعهد قاجار تشکیل و نظام‌نامه اساسی آن در اسفند 1301 منتشر شد. این نظام‌نامه از ده فصل و 61 ماده درباره تشکیلات و فعالیت‌ها تنظیم شده بود. نخستین جلسه رسمی کمیته مرکزی جمعیت در پنجم مرداد 1302 تشکیل و مقرر شد برای پیشبرد اهداف و امور جمعیت یک یا دو جلسه در هفته برگزار شود.
منبع: افکار نیوز
دیدگاه خود را بنویسید