معافیت‌های مالیاتی موسسات خیریه و عام المنفعه

به گزارش ویکی‌نیکی و به نقل از رسانه مالیاتی ایران، مطابق بند‌ ط، ماده 139 قانون مالیات‎های مستقیم (مصوب 31 تیر 1394) کمک‎ها و هدایای دریافتی(نقدی و غیرنقدی) موسسات خیریه و عام المنفعه‌ای که به ثبت رسیده اند، مشروط بر آنکه به موجب اساسنامه آنها صرف امور ذیل شود و همچنین سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آن‌ها نظارت کند، از پرداخت مالیات معاف هستند.

همچنین، مطابق بند ح، ماده 1393 این قانون شامل:
تبلیغات اسلامی، تحقیقات فرهنگی، علمی، دینی، فنی، اختراعات، اکتشافات، تعلیم و تربیت، بهداشت و درمان، بنایی و تعمیر و نگهداری مساجد و مصلاها و حوزه های علمیه و مدارس علوم اسلامی و مدارس و دانشگاه‌های دولتی، مراسم تعزیهو اطعام، تعمیر آثار باستانی، امور عمرانی و آبادانی، هزینه یا وام تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، کمک به مستضعفان و آسیب دیدگان حوادث ناشی از سیل، زلزله، آتش سوزی، جنگ و حوادث غیرمترقبه، مشروط بر اینکه درآمد و هزینه‌های مزبور به تایید سازمان اوقاف و امور خیریه رسیده باشد.

همچنین ساخت، تعمیر و نگهداری مراکز نگهداری کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست در گروه‌های سنی و جنسی مختلف، مراکز نگهداری و مراقبت سالمندان، کارگاه‌های حرفه آموزیواشتغال مصدومان ضایعه نخاعی، معلولان جسمی و حرکتی، زنان سرپرست خانوار و دختران خودسرپرست، مراکز آموزش، توانبخشی و حرفه آموزی معلولان ذهنی و کودکان نابینا، کم بینا، کم شنوا و ناشنوا و سایر مراکز و اماکنی که بتوانند در خدمت مددجویان سازمان‌های حمایتی بهزیستی کشور قرار گیرند، می‌باشد.

تبصره بند ط ماده 139 : کمک‌های نقدی و غیرنقدی که در هر سال مالی به مصرف نرسیده باشد، با معافیت مالیاتی به سال مالی بعد منتقل می‌گردد.
تبصره تبصره 5 ماده 139 : موضوع بندهای (ط) و (ک) (درآمدها و عایدی حاصل از موقوفات و کمک‌ و هدایای دریافتی) که از پرداخت مالیات معاف می‌باشند، شامل درآمد شرکت‌های زیر‌مجموعه اشخاصِ مذکور، نخواهد بود. 

موسسه خیریه یا عام المنفعه برای بهره‌مندی از معافیت مالیاتی، باید دارای چه شرایطی باشد؟

موسسه خیریه در صورت دارا بودن شرایط زیر، مشمول قانون ذکر شده می‌گردد:

1. موسسه رسماً تحت یکی از عناوین خیریه و عام المنفعه به ثبت رسیده باشد و غیرانتفاعی بودن موسسه نیز در اساسنامه تصریح شده باشد.
   
   
2. کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی موسسه خیریه و عام المنفعه به موجب اساسنامه آن به مصرف امور فوق الذکر رسیده و این امر نیز توسط سازمان امور مالیاتی کشور تایید شود.
   
   
3. اساسنامه موسسات خیریه و عام المنفعه باید متضمن این موضوع باشد که موسسان و وابستگان طبقات اول و دوم آنان و همچنین هیئت امناء و مدیران موسسه حق معامله با موسسه را ندارند.
   
   
4. اساسنامه موسسه صرفاً حاکی از این باشد که موسسان یا صاحبان سرمایه حق هیچگونه برداشت و یا تخصیص از محل کمک‌ها و هدایای دریافتی نقدی و غیرنقدی به موسسه را ندارند و بعد از انحلال، دارایی موسسه به سازمان بهزیستی کشور یا یکی از موسسات دولتی و یا موسسات خیریه و عام المنفعه دیگر واگذار گردد.
   
   
5. مرجع نظارت بردرآمد و هزینه موسسات خیریه و عام المنفعه، سازمان امور مالیاتی کشور و ادارات تابعه و سازمان اوقاف حسب تفویض اختیار از سوی سازمان امور مالیاتی خواهد بود.
   
   
6. موسسات خیریه و عام المنفعه مکلفند صورتحساب درآمد و هزینه سالانه خود را که متکی به اسناد و مدارک قابل قبول باشد، حداکثر تا چهارماه بعد از پایان سال مالی موسسه به مرجع ناظر مربوطه تسلیم نمایند و مرجع ناظر موسسه نیز باید ظرف چهارماه از تاریخ وصول صورتحساب، نتیجه رسیدگی را در مورد صورتحساب درآمد و هزینه و رعایت مقررات قانون و آیین نامه اجرایی ماده (139) قانون اعلام و درصورت تایید، گواهی لازم را جهت اقدام قانونی به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم نماید.
   
   
7. موسسات خیریه و عام المنفعه مکلف به انجام سایر مقررات مذکور در آیین نامه اجرایی مربوطه و تکالیف مقرر از جمله تسلیم به موقع اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان و کسر و پرداخت مالیات اشخاص ثالث طبق قانون مالیاتهای مستقیم خواهند بود.
   
   
8. عدم رعایت شرایط و ترتیبات مقرر در قانون مالیات‌های مستقیم از سوی موسسات خیریه و عام المنفعه در هر سال مالی موجب محرومیت از معافیت مقرر در آن سال خواهد شد.

لازم به ذکر است که بهره‌گیری موسسات خیریه و عام المنفعه از معافیت موضوع بند (ط) ماده (139) قانون مالیاتهای مستقیم، علاوه بر سایر شرایط مصرح در قوانین و آیین نامه های مربوط، منوط بر نظارت سازمان امور مالیاتی کشور بردرآمد و هزینه این دسته از موسسات است.

به‌علاوه برخورداری از معافیت‌های مالیاتی مذکور در تبصره (1) ماده (139) ق.م.م، برای وجوهی که از فعالیت‌های غیرانتفاعی و به منظور پیش‌برد اهداف و وظایف اشخاص موضوع ماده (139) ق.م.م و در چارچوب اساسنامه آ‌ن‌ها تحصیل می‌شود نیز مستلزم نظارت سازمان امور مالیاتی کشور بر درآمد و هزینه آنان است.

با توجه به آثار اجتماعی و اقتصادی معافیت‌های مالیاتی اعطائی به موسسات خیریه و عام المنفعه، ضروری است که نظارت‌های لازم به گونه‌ای دقیق و شفاف اعمال گردند.

تشکیل پرونده خیریه‌ها در اداره امور مالیاتی

اشخاص موضوع ماده (139) قانون، از جمله مؤسسات خیریه باید ظرف یک ماه از تاریخ ثبت در مراجع ذیصلاح یا دریافت پروانه فعالیت به اداره امور مالیاتی ذیربط مراجعه و ضمن تکمیل و ارائه دفترچه ثبت نام (مطابق نمونه تهیه شده توسط سازمان امور مالیاتی کشور) حسب مورد اسناد و مدارک ذیل را جهت تشکیل پرونده به اداره امور مالیاتی تحویل نمایند:

1. اصل و تصویر اساسنامه به ثبت رسیده توسط مراجع ذیربط ظرف یک ماه
2. اصل و تصویر آگهی تأسیس منتشره در روزنامه رسمی
3. اصل و تصویر مدارک شناسایی موسسان یا صاحبان سرمایه
4. اصل و تصویر مجوز یا پروانه فعالیت
5. مشخصات حساب‌های بانکی (شماره حساب، نام بانک و شعبه آن) مفتوحه بنام موسسه

اداره کل مالیات، موظف است پیش از تعیین ناظر (ناظرین) موسسات خیریه، با تطبیق تصویر اسناد و مدارک تسلیمی از سوی موسسه با اصل آن صحت مدارک را بررسی نماید. به علاوه اداره کل می‌بایست با حصول اطمینان از ثبت مؤسسه در مراجع ذیصلاح، عنوان صورتحساب‌‌های بانكی تسلیمی را نیز با نام مؤسسه تطبیق دهد.
در صورت اصلاح اساسنامه در زمان فعالیت موسسه خیریه، موسسه موظف است رونوشت یا تصویر مصدق اساسنامه اصلاحی را ظرف مدت یك ماه از تاریخ تصویب آن، به اداره امور مالیاتی و ناظر ذیربط تسلیم نماید.

ادارات امور مالیاتی در قبال خیریه‌ها، چه وظایفی دارد؟

همانگونه که اشاره شد نظارت بر درآمد و هزینه موسسات خیریه و عام المنفعه (به استثنای موارد خاص مصرح در قانون) بر عهده سازمان امور مالیاتی کشور می باشد. از این‌رو ادارات کل امور مالیاتی مکلفند حداکثر ظرف یک هفته از تاریخ دریافت درخواست مودی برای تعیین ناظر به ترتیب زیر اقدام نمایند:

الف) چنانچه موسسه در گروه موسساتی قرار می‌گیرد که وظیفه نظارت بر درآمد و هزینه آنها به سازمان اوقاف و امور خیریه محول شده است، موسسه را جهت تعیین ناظر به سازمان موصوف معرفی نماید.

ب) موسساتی که با نظر مستقیم وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی یا رییس کل محترم سازمان امور مالیاتی کشور، امر نظارت بر درآمد و هزینه آنها به سایر سازمان‌ها یا نهادها واگذار گردیده است را جهت تعیین ناظر به سازمان یا نهاد ذیربط معرفی نماید.

پ) برای آن دسته از موسساتی که مشمول بند (الف) و (ب) فوق نمی‌باشند، باید ناظر یا ناظران واجد شرایط انتخاب و پس از صدور حکم به موسسه معرفی شوند. بعلاوه، تصویر اساسنامه و اساسنامه اصلاحی حسب مورد و سایر مدارک مربوط باید در اختیار ناظر قرار داده شود. ضمناً مدت اعتبار احکام صادره برای ناظران دو سال مالیاتی (عملکرد) می‌باشد و انتخاب مجدد ناظران مذکور پس از انقضای این مدت، بلامانع خواهد بود. 

تکالیف و وظایف ناظران بر موسسات خیریه

ناظر مکلف است با مراجعه به موسسه خیریه موارد ذیل را بررسی و گزارش مربوط را به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه نماید:

1. بررسی و اظهار نظر در مورد منابع درآمدی موسسه خیریه و ارائه گزارش تفکیکی درآمدها، شامل کمک‌ها و هدایای موضوع بند "ط" ماده 139 قانون و سایر درآمدها.
   
   
2. بررسی و اظهار نظر در مورد مصارف و هزینه‌های موسسه خیریه و ارائه گزارش تفکیکی شامل مصارف مصرح در بند "ح" ماده 139 قانون، هزینه های مربوط به امور جاری موسسه و سایر هزینه‌ ها.
   
   
3. بررسی و اظهار نظر در مورد میزان تطابق دامنه موضوعی و مکانی فعالیت‌های موسسه با اساسنامه مصوب و مجوزهای صادره برای آن.
   
   
4. بررسی و اظهار نظر در مورد میزان صحت و کفایت‌ساز و کارهای کنترل داخلی موسسه خیریه که زمینه کاهش ریسک رسیدگی مالیاتی را فراهم می‌آورد.
   
   
5. نظارت بر فعالیت‌های غیرانتفاعی موضوع تبصره‌(1) ماده 139 قانون (برگزاری دوره‌های آموزشی، سمینارها و...) حسب درخواست مکتوب موسسه.
   
   
6. بررسی و اظهار نظر در خصوص تغییرات ایجاد شده در دارایی‌های موجود و یا ایجاد دارایی جدید از محل كمك‌ها و هدایای دریافتی موسسه و تعیین میزان بهره‌‌گیری از این دارایی‌ها در جلب کمک، انجام امور مصرح در اساسنامه و ارائه خدمات موضوع بند "ح" ماده (139) قانون مالیات های مستقیم.
   همچنین درخصوص موسساتی که دارای شعبه می‌باشند، ناظر باید به نحوی برنامه‌ریزی نماید که شعب موسسه را نیز مورد نظارت قرار دهد.

 مصادیق منابع و مصارف موسسات خیریه

الف) منابع درآمدی موضوع بند (ط)، ماده (139) قانون

اقلام درآمدی ذیل از منابع درآمدی موضوع بند (ط) ماده (139) قانون به شمار می‌آیند:

1. هدیه، اعانه و هبه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از دولتی و غیر دولتی.
2. قبول وصیت، وقف و حبس.
3. کمک‌‌های دریافتی از مجامع رسمی بین‌المللی و منطقه‌‌ای و آژانس‌‌های وابسته به سازمان ملل به شرط احراز.
4. كمک‌های دریافتی از سایر اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی مورد تایید و موافقت مراجع نظارتی مربوط.
5. عایدی حاصل از فروش یا اجاره کمک‌‌ها و هدایای غیرنقدی دریافتی
6. سود حاصل از تسعیر (تعیین بها) ارز یا فروش مسکوکاتی که از محل کمک‌‌ها و هدایا تامین شده باشند.

ب) مصارف موضوع بند (ح)، ماده (139) قانون

مصارف قابل قبول برای درآمدهای مذکور عبارتند از:

1. مبالغ صرف شده در امور مذکور در بند (ح) ماده 139 قانون
2. مبالغ هزینه شده برای اداره امور جاری موسسه خیریه.
3. مبالغ صرف شده برای خرید دارایی‌های ثابت برای انجام فعالیت‌های مندرج در اساسنامه موسسه خیریه به شرط احراز مالکیت.

گفتنی است ناظر باید در گزارش نظارت سالانه، میزان کمک‌ها و هدایای دریافتی موسسات خیریه که صرف امور مصرح در بند (ح) قانون نشده است را به تفکیک در پایان سالِ دریافت کمک‌‌ها و هدایا و نیز در زمان تنظیم گزارش، تعیین کند.
ذکر این نکته ضروری است که مسئولیت ناظر در خصوص رسیدگی به درآمد و هزینه، به انجام نظارت‌های مذکور محدود می‌باشد و مسئولیت انجام رسیدگی‌های مالیاتی و اعطای معافیت بر عهده اداره امور مالیاتی مربوط (یا حسابرس مالیاتی حسب مورد) خواهد بود.

شرایط اعطای معافیت به موسسات خیریه

اداره امور مالیاتی باید در رسیدگی به پرونده مالیاتی موسسات خیریه و عام المنفعه و اعطای معافیت موضوع بند ط ماده 139 و نیز تبصره (1) ماده مذکور ضمن انجام رسیدگی‌های معمول، به نکات ذیل نیز توجه نماید:

1. تسلیم به موقع اظهارنامه به اداره امور مالیاتی ذیربط.
2. تسلیم صورتحساب درآمد و هزینه‌های سالانه به مرجع ناظر مربوط، حداکثر تا چهار ماه بعد از پایان سال مالی.
3. اخذ مجوزهای لازم از مراکز ذیصلاح، پیش از اقدام به جمع‌ آوری و صرف کمک‌‌ها و اعانات.

تبصره : در صورت عدم تسلیم ترازنامه، حساب سود و زیان یا حساب درآمد و هزینه توسط موسسه خیریه به اداره امور مالیاتی مربوط، عدم کسر و پرداخت به موقع مالیات‌های حقوق و تکلیفی اشخاص ثالث و یا عدم وصول مالیات بر ارزش افزوده و عدم پرداخت آن به اداره امور مالیاتی ذیربط، موسسه مشمول جرائم مقرر در قوانین مربوط خواهد شد، لیکن از شمول معافیت موضوع بند (ط) خارج نمی‌گردد.

تبصره : در صورتیکه تمام یا بخشی از فعالیت‌های موسسه خیریه فاقد مجوز و خارج از موضوع اساسنامه مصوب آن باشد، درآمدهای حاصل از این فعالیت‌‌ها مشمول معافیت بند (ط) نخواهد بود.

با مطالعه و بررسی قانون‌های مالیاتی، ملاحظه می‌شود که قانونگذار مزایا و تسهیلات ویژه‌ای را برای فعالان اقتصادی پیش‌بینی نموده است که به شرط رعایت پاره‌ای از موارد، مودیان می‌توانند از این معافیت‌ها بهره‌مند گردند.
اما متاسفانه در بیشتر موارد مودیان بعلت عدم آگاهی از مفاد قانونی و یا سهل انگاری در انجام تکالیف و وظایف، علاوه بر آنکه نمی‌توانند از تسهیلات در نظر گرفته شده استفاده نمایند، ملزم به پرداخت مالیات نیز می‌گردند.
موسسات خیریه و عام المنفعه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با وجود معافیت‌های در نظر گرفته شده برای اینگونه از موسسات، معمولاً به علت عدم رعایت موازین قانونی، مشمول مالیات گردیده و از این بابت ضررهای جبران ناپذیری را متحمل می‌شوند.

بیشتر بدانیم؛

«ماده 139 قانون مالیات های موسسات خیریه و عام المنفعه»