چكیده
یکی از ارزش‌های مورد تأکید دین مبین اسلام، انجام امور خیر و شایسته است به خصوص اعمالی که ماندگار باشند و سلامت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را تضمین نمایند.
حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیستی رکن اساسی سعادت و رشد جوامع هستند و توجه به آن به خصوص در دوران مدرسه بسیار ضرورت دارد.
پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که شیوه آموزش معلم و توجه به تربیت صحیح و افزایش معرفت و بصیرت دانش آموزان از نکات مهمی است که لازم است در رابطه با حفاظت منابع طبیعی و محیط زیست، در مدارس مورد توجه قرار گیرد.
مقدمه
در تعالیم اسلامی به انگیزه و نیت عملِ خیر توجه بسیار می‌شود و این سبب می‌شود حتی کوچکترین اعمال پسندیده اخلاقی موجبات رشد و تعالی معنوی افراد را فراهم سازد.
انجام فعالیت‌های خیرخواهانه در امور اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و عمرانی و توجه به روحیه انفاق و گذشت سبب بهره‌مندی جامعه از نعمت بهداشت، سلامتی، تعلیم و تربیت صحیح نسل جوان، قناعت و صرفه جویی، تعاون و وحدت و بهره‌گیری اکثریت مردم از امکانات و منابع موجود خواهد شد.
دین اسلام، محسنان را کسانی می‌داند که علاوه بر ایمان به خداوند و روز معاد در انجام امور خیر و یاری رساندن به دیگران نیز پیش‌قدم هستند. نیکی کردن به دیگران نیکی به خویشتن است زیرا سبب تکامل شخصیت و رهایی از خسران و ضرر می‌شود و نقص و کمبودهای روحی و عاطفی فرد جبران می‌شود . «امدام علدی» (ع) می‌فرمایند:
«رساترین چیزی که به وسیله آن می‌توانی رحمت خدا را برای خود جلب کنی این است که در مورد همه مردم، خیرخواه و مهربان باشی و خیر چیزى است که همه خواهان آن هستند، مثل عقل و عدل و هر چیزى که سودمند است و ضد آن شر است»
حُکَما نیز در معناى خیر گفته‌اند: «خیر چیزى است که همه آن را خواهان‌اند و به واسطه آن بخشى از کمالات شایسته چیزی حاصل مى‌شود»
مقاله
مهارت شناخت و درک شرایط و مسائل در کودکان و نوجوانان قابل توسعه است اما در صورتی‌که کمبود و نقص‌هایی که در نوع آموزش و تعلیم و تربیت وجود دارد، برطرف شود، زمینه تفکر و اندیشه بیشتر در دوران دبستان شکل خواهد گرفت.
دانش آموزان دبستانی و دوره راهنمایی نیز از ظرفیت‌های فکری لازم برای پرداختن به مسائل ساده‌تر فلسفی برخوردارند. مدارس زمینه ساز رشد فکری و فرهنگی نسل کوچک و کمسال هستند و در پرورش سلامت جسمی و معنوی، توانایی و مهارت و خودباوری دانش آموزان نقش به سزایی خواهند داشت.
در مدارس ضرورت دارد که با شیوه‌های مناسب، نیکوکاری با مطابقت رفتاری و گفتاری مربیان و معلمان در انجام امور نیک به دانش آموزان آموزش داده شود.
کوچکترین کار صحیح و منطقی جزء خیرات محسوب می‌گردد و علاوه بر ثواب و اجر آن نزد پروردگار، روحیه نشاط و اعتماد به نفس را نیز تقویت می‌کند.
شرکت دادن دانش آموزان در امور گروهی و اداره مدرسه مانند زیبا‌سازی، درختکاری، گلکاری، کمک به دوستان، برنامه صبحگاهی شاد و تفریحات سالم، روش تدریس فعال، مشاوره تربیتی و تحصیلی، فعالیت‌های هنری و علمی و مخصوصا توجه به رشد معنوی
و آموزه‌های اخلاقی در این زمینه نقش موثری خواهند داشت و سبب روایت و احساس نشاط خواهد شد، عزت نفس را افزایش می‌دهد و مانع از انزوا و کسل کننده بودن مدرسه و کالاس‌های درس می‌گردد.
یکی از مباحثی که امروزه بسیار مورد توجه است، حفاظت از منابع طبیعی و در نظر گرفتن نیازهای نسل آینده می‌باشد.
حفظ منابع و امکانات و کارهای خیر و پسندیده‌ای که در این زمینه صورت می‌گیرد، ثواب دنیا و آخرت را در پی خواهد داشت و یکی از بزرگترین خیرهای ماندگار خواهد بود و به عبارتی جزء باقیات صالحات به شمار می‌رود.
باقیات صالحات، هر فکر و ایده و گفتار و کردار صالح و شایسته‌اى است که طبعاً باقى مى‌ماند و اثرات و برکاتش در اختیار افراد و جوامع قرار مى‌گیرد. با آموزش صحیح در این زمینه و بیان نکات اخلاقی به زبان ساده می‌توان درک کودکان و نوجوانان را در حفظ طبیعت و استفاده بهینه از امکانات افزایش داد و احساس مسئولیت آنها را نسبت به حفاظت از محیط زیست تقویت نمود.
هدف از این مقاله لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در مدارس به عنوان خیر ماندگار می باشد. رکن اساسی پیشرفت و توسعه جوامع، برخورداری از منابع و امکانات زیست محیطی است و همت در حفاظت از آنها، نوعی خیر ماندگار محسوب می‌گردد هم ثواب دنیوی دارد و هم اخروی و از نتایج مثبت این اعمال نسل‌های آینده نیز بهره‌مند خواهند شد.
مدرسه اصلی‌ترین نهاد و رکن پایه در تعلیم و تربیت علمی، آموزشی، اخلاقی و دینی می‌باشد. امام علی(ع) می‌فرمایند: «در خردسالی علم بیاموزید تا در بزرگسالی به برتری و سیادت نائل آئید».
با توجه به فعالیت‌های آموزش و پرورش و توانایی آن در ارائه اصول و ارزش‌ها، جامعه می‌تواند به منابع نیروی انسانی خود متکی شود و از آنها به صورت بهینه استفاده نماید و پیشرفت همه جانبه داشته باشد. دوران کودکی و نوجوانی بهترین زمان برای فراگیری است و نقش مدیران، معلمان، مربیان پرورشی، فضای مدرسه و ارتباط مثبت و سازنده بین همسالان و همکلاسی ها بسیار تأثیر گذار است.
ارتباط با همسالان نشانه رشد طبیعی، اجتماعى و عقلانى در کودک و نوجوان است و امروزه به آموزش و پرورش نوین و فناوری اطلاعات در مدارس توجه می‌شود و سعی می‌شود.
از این طریق مسیر توسعه و پیشرفت جامعه و تأمین نیازهای نسل آینده مهیا شده و کسب دانش، پرورش هوش، استعداد، شناخت و آگاهی از موهبت‌ها و استعدادهای خویش، به کار انداختن قوای ذهنی خلاق و پر تخیل، غلبه بر انگیزه‌های نامطلوب و ویرانگر، ایفای نقش مسئولانه و... از جمله هدفهای آموزش و پرورش نوین است.
تمدن و فرهنگ ایرانی اسلامی سرشار از علوم، هنر، آموزه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگ غنی می‌باشد که می‌توان با بهره‌گیری از آنها جامعه‌ای سالم، شاداب، امیدوار و بهره‌مند از علوم و دانشِ نوین و به‌روز داشت و از نفوذ فرهنگ بیگانه و اختلال شخصیتی و دوگانگی در بین دانش آموزان جلوگیری نمود.
انجام کارهای خیر و نیکو و داشتن افکار مثبت در این زمینه نیز یکی از ارزش‌ها و اصول تأکید شده در دین مبین اسلام است و ضرورت دارد از دوران کودکی و نوجوانی و در مدارس به آن توجه شود. لازم است به ارزش‌های اخلاقی در تعلیم و تربیت توجه شود. زیرا ارزش‌های اخلاقی، معیارهایی برای ارزش‌گذاری رفتارهای انسانی بوده و مهم‌ترین ویژگی ارزش‌های اخلاقی مطلوبیت رفتارهای انسانی می‌باشد.
اساس تعلیم و تربیت در اسلام بر پایه مسئولیت‌پذیری، آینده نگری و دور اندیشی، امانتداری و اخلاق نیکو است و اگر تعلیم و تربیت به درستی صورت گیرد و به سبک زندگی اسلامی توجه شود، عزت و سربلندی جوامع اسلامی را به دنبال خواهد داشت.
نتایج و پیشنهادات
انجام فعالیت‌های خیرخواهانه در امور اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و عمرانی و توجه به روحیه انفاق و گذشت سبب بهره‌مندی جامعه از نعمت بهداشت، سلامتی، تعلیم و تربیت صحیح نسل جوان، قناعت و صرفه جویی، تعاون و وحدت و بهره‌گیری اکثریت مردم از امکانات و منابع موجود خواهد شد.
یکی از ارزش‌های مورد تأکید دین مبین اسلام، انجام امورخیر و شایسته است به خصوص اعمالی که ماندگار باشند و سلامت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را تضمین نمایند.
حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست رکن اساسی سعادت و رشد جوامع می‌باشند و توجه به آن به خصوص در دوران مدرسه بسیار ضرورت دارد . از اینرو هدف از این مقاله توصیفی–تحلیلی لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی در مدارس به عنوان خیر ماندگار می‌باشد و به نقش معلمان و مربیان به عنوان الگو و سرمشق تأکید شده است.
مدرسه اصلی ترین نهاد و رکن پایه در تعلیم و تربیت علمی، آموزشی، اخلاقی و دینی است. در مدارس ضرورت دارد با شیوه‌های مناسب و مطابقت رفتار و گفتار مربیان و معلمان در انجام امور نیک به دانش آموزان یاد داد که کوچکترین کار صحیح و منطقی، جزء خیرات محسوب می‌گردد و علاوه بر ثواب و اجر آن نزد پروردگار، روحیه نشاط و اعتماد به نفس را تقویت می‌کند.
شرکت دادن آنها در امور گروهی و اداره مدرسه مانند زیبا‌سازی، درختکاری، گلکاری، کمک به دوستان، برنامه صبحگاهی شاد و تفریحات سالم، روش تدریس فعال، مشاوره تربیتی و تحصیلی، فعالیت‌های هنری و علمی و مخصوصا توجه به رشد معنوی و آموزه‌های اخلاقی در این زمینه نقش موثری خواهند داشت و سبب روایت و احساس نشاط خواهد شد، عزت نفس را افزایش می‌دهد و مانع از انزوا و کسل کننده بودن مدرسه و کلاس‌های درس می‌گردد.
توجه به طبیعت، درختکاری و منابع طبیعی از امور اساسی و لازم برای توسعه و تداوم زندگی خواهد بود.
هویت دانش آموزان در مدارس شکل می‌گیرد و اکثر آنها در دوران کودکی و نوجوانی، معلمان را الگو و سرمشق قرار می‌دهند. نوع آموزش و تعلیم و تربیت صحیح در درک هنجارها و ارزش ها بسیار تأثیر گذار خواهد بود . آموزش دانش‌آموزان و تقویت فرهنگ حفاظت از محیط زیست، باعث حس مسئولیت پذیری و تعهد نسبت به نعمت‌های خداوند می‌شود و انگیزه و مهارت آنها را در بررسی موانع و مشکلات زیست محیطی افزایش می‌دهد.
نویسنده : ربابه سلیمانی پیکانی، اولین همایش ملی خیر ماندگار، بنیاد خیریه راهبری آلاء، 1و2 اسفندماه 1395
منبع: مقاله «لزوم توجه به آموزش حفاظت محیط‌زیست و منابع طبیعی در مدارس به عنوان خیر ماندگار»
دیدگاه خود را بنویسید